پیر پالاندوز (شیخ محمد عارف عباسی)

یکی از مکان هایی که در نزدیکی حرم مطهر همواره مورد توجه زائران امام رضا (ع) بوده است آرامگاه پیر پالان دوز است. شیخ محمد عارف عباسی از عرفای دوره صفوی و قطب سلسله «ذهبیه» بوده و به نام هایی چون، شیخ محمد المقتدی کارندهی، و از همه معروف تر، پیر پالان دوز مشهور است. دلیل معروف شدن شیخ محمد عارف عباسی به پیر پالان دوز می تواند به دلیل پیشه وی باشد؛ زیرا شغل ایشان، کفش دوزی بوده و از آنجایی که کفش دوز را پاره دوز هم می گویند؛ به مرور زمان لفظ «پاره دوز» به «پالان دوز» تغییر یافته است. از این شخصیت، قرآن هفت سوره ای در دست است که به خط خوش ثلث نوشته شده است و حکایت از توانایی او در کار خطاطی دارد. اکثر منابع، وی را معاصر شیخ بهایی دانسته اند.
مقبره پیر پالان دوز یکی از بناهای تاریخی دوره صفویه است که در جوار حرم مطهر رضوی و در نزدیکی یکی از ورودی های اصلی حرم به نام ورودی نواب صفوی قرار گرفته است. بنای اولیه در زمان سلطنت پدر شاه عباس (سلطان محمد خدابنده) در سال ۹۸۵ قمری ساخته شده است.؛ این بنا در طرح نوسازی حریم حرم مطهر، که بعد از انقلاب شکوهمند اسلامی صورت گرفت تخریب و مجددا باز سازی شد؛ در مرمت های صورت گرفته بخشی از کاشی های زرین فام شش ضلعی کتیبه دار دوباره بازسازی و در محل خود قرارگرفته، اما کتیبه دور آن ها از بین رفته است. همچنین، تزئینات نقاشی بالای ازاره، با کتیبه های ممتد از کاشی معرق به خط ثلث بازسازی و مرمت شده است. قسمت بالای بازوی شمال غربی داخل بقعه یزدی بندی ۵ شده است. کاسه گنبد، مزین به نقش شمسه ای زیبا با نگاره های گیاهی است و نمای خارجی بنا با طاق نماهای تیزه دار آجری و قاب ها و لچکی های کاشی کاری تزیین شده است. گنبد بنا از نوع دو پوسته پیوسته است. پوشش روی گنبد که در گذشته کاشی فیروزه ای ساده بوده، پس از مرمت با کاشی های هندسی شکل به رنگ های آبی و نخودی پوشانده شده و با چند ستارة هشت پر که داخل آن تسبیحات اربعه به خط بنایی کتیبه شده تزیین یافته است. در طرح نوسازی حریم حرم مطهر، فضاهای جانبی بنا توسعه پیدا کرد و یک حیاط با رواق هایی در اطراف به آن افزوده گردید؛ پس از پیر پالان دوز شخصیت های دیگری نیز در این مکان به خاک سپرده شدند.
اعتماد السلطنه (۱۳۰۱ ه.ق) درباره این بنا می نویسد:
بر سر در بقعه پیر پالان دوز مرقوم است: «للّهُمَّ صَل عَلیَ النّبیّ و السّبطین و السجّاد و الباقر و الصّادق و الکاظم و الرضا و التّقی و النقی و العسکری والهادی المهدی فی ایّام دوله السلطان الاعظم والخاقان المعظم حافظ بلاد الله و ناصر عباد الله ابوالمظفر شاه سلطان محمد خدابنده خلّدالله مُلکُه و سُلطانه بسعی و اهتمام بندة درگاه خواجه قنبرعلی ابن خواجه حسین سنه ۹۸۵».

فاصله ی تقریبی از حرم مطهر رضوی: ۱۰۰ متر از طرف خروجی نواب صفوی
زمان تقریبی پیاده روی از حرم مطهر رضوی: ۲ دقیقه

ساعات بازگشایی: از ساعت ۶ صبح تا ساعت ۱۹

آدرس:مشهد، ابتدای خیابان نواب صفوی (پایین خیابان)، نواب صفوی ۴، صد متر مانده به حرم امام رضا علیه السلام