جاذبه های تاریخی توس

توس یکی از مناطق مشهور و بزرگ ایران باستان محسوب میشد که در گذشته به منطقه اي ميان دو رشته كوه بينالود در جنوب و هزار مسجد در شمال اطلاق مي شده است. اين منطقه یا ولايت مشتمل بر چهار شهر «تابران»، «نوغان»، «رادكان» و «تروغبذ» بوده است. توس در آبان ماه سال ۱۳۷۵ با تمامی ارگ و بارو به شماره ۱۷۵۸ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. توس نیز مانند بسیاری از شهرهای مهم ایران در دوره حمله مغول به شرق ایران از آسیب ها در امان نماند.

منطقه توس بدون شک دارای جاذبه های تاریخی کشف شده و کشف نشده ی فراوانی است که برخی از آن ها عبارتند از:

تابران

تابران كه اكنون به توس مشهور است در قرن چهارم تا ششم شهری معتبر بوده و پس از ویرانی توسط مغولان، در اواسط قرن هفتم هجری مرمت شده و مجدد رونق گرفته تا اینکه در قرن هشتم هجری بزرگ ترین شهر منطقه محسوب می شده است. آنچه از تابران توس قدیم بر جا مانده شامل: باروي شهر، کهندژ و ارگ توس، گبند هارونيه، بقاياي مسجد جامع تابران باغ و بناي نوساز آرامگاه فردوسي است.

حصار و كهندژ تابران توس

بارو و يا حصار توس ديوار عظيمي از خشت و گل است كه حدود ۲۴ كيلومتري شمال شهر مشهد واقع است. حصار شهر در زمان رونق خود داراي یک فرسخ طول، ۹ دروازه و ۱۰۶ برج بوده و در حال حاضر چهار دروازه آن به نام های رودبار، مرو، رزان و نیشابور قابل تشخيص است. كهندژ در گذشته شامل ابنيه حكومتي، عمارت شاهي مسجد و حمام بوده که در کاوش های اخیر مشخص شده است.

بناي هارونيه

 اين مكان تاريخي درفاصله حدود یک کیلومتر از آرامگاه حكيم ابوالقاسم فردوسي قرارگرفته و احتمالا خانقاه و يا مقبره اي است كه در قرن هشتم هجري بر روي بناهاي كهن شهر تابران بنيان گرفته است. از این بنا در کتابها و سفرنامه ها با عناوین مسجد،نقاره خانه آرامگاه و خانقاه غز نام برده اند و از اوایل پهلوی به هارونیه معروف شده است. هارونیه تا اوایل قرن ۱۴ خورشیدی نیمه ویران و توسط انجمن آثار ملی و میراث فرهنگی مرمت شده است. در كنار اين بنا سنگ يادبود هزاره امام محمد غزالي ازعرفاي قرن پنجم و ششم هجري ديده مي شود.

بقاياي مسجد تابران توس

در جريان كاوش هاي باستان شناسي در ۱۵۰ متري جنوب غربي هارونيه، یکی از قديمي ترين مساجد خراسان کشف شد. بقاياي اين مسجد با طول ۹۴ و عرض ۲۵ متر به سبك شبستاني ستون دارا وليه (خراساني) ساخته شده وا حتمالا متعلق به واسط سده پنجم هجري است. و بخشی از آن در سمت جنوب شرقی در دوران ایلخانی تبدیل به مدرسه شده است. امروزه اين مكان به صورت يك سايت موزه باستان شناسي مورد بازديد باستان شناسان و علاقمندان قرار مي گيرد.

 پاژ

(پاژ) نام زادگاه حكيم ابوالقاسم فردوسي است که در نزد یکی تقاطع جاده كارده به كلات نادري و حدود ۱۲ كيلومتري شمال آرامگاه مشهد قرار دارد. در ميانه ي روستاي (پاژ) بقایای قلعه ای قدیمی و در ۷۰۰ متري شمال غرب آن تپه باستاني به چشم مي خورد كه به آثار و بقاياي (پاژ) قديم معروف مي باشد و مويد تداوم مدنيت اين منطقه درسده هاي اوليه بعد از اسلام تا قرن نهم و دهم هجري است. کاوش های اخیر در قلعه میانی پاژ و نتایج حاصله از تحقیقات به این امر صحه گذاشته است.

آرامگاه فردوسی و موزه ی شاهنامه

بدون شک مشهورترین جاذبه ی توس، آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی شاعر بزرگ حماسه سرای شاهنامه می باشد که این مجموعه مشتمل بر آرامگاه این شاعر بزرگ، آرامگاه مهدی اخوان ثالث و موزه ی شاهنامه می باشد.